Filmer wilde bombardement bekendheid geven
Ans Bosgoed-Schellekens maakte als kind het bombardement mee. Haar ouderlijk huis ging in vlammen op, maar het gezin overleefde de ramp. [Still uit de documentaire ‘De middag van 1944’.]
Jos de Jager maakte documentaire voor de EO, ‘De middag van 1944’
Van het bombardement op Nijmegen had hij nog nooit gehoord, moet documentairemaker Jos de Jager eerlijk bekennen. Wel van het bombardement op Rotterdam en de Slag om Arnhem, maar niet van het drama dat zich op 22 februari 1944 afspeelde in Nijmegen. Nu hij zich daar al geruime tijd mee bezighoudt, verbaast hem dat.
De Jager (41 jaar) groeide op onder de rook van Rotterdam, maar woont en werkt al geruime tijd in Hilversum. Afgelopen maanden was hij veel in Nijmegen voor research en gesprekken over het bombardement. Kennissen en collega’s die hij er over vertelde, kenden deze geschiedenis evenmin. ‘Bombardement van Nijmegen? Nooit van gehoord.’
De Jager hoopt daar nu met zijn documentaire verandering in te brengen. Eerder had hij succes met zijn documentaire ‘De nacht van ‘53’, over de watersnoodramp in Zeeland, eveneens geproduceerd in opdracht van de EO.
Jos de Jager doet de research, de interviews, het script en de regie van ‘De middag van ‘44’ allemaal zelf. In Nijmegen kreeg hij onder meer hulp van de gemeente – samen met de EO opdrachtgever –, het Vrijheidsmuseum in Groesbeek en historicus Joost Rosendaal, verbonden aan de Radboud Universiteit. Een oproep in de lokale media leverde 25 ooggetuigen op, meer dan hij had verwacht. Met zeven van hen ging hij aan de slag.
De documentairemaker filmde op diverse plaatsen in Nijmegen om het verhaal van die middag in beeld te brengen. In de Stevenstoren, op het dak van de Hema, op het Stationsplein, bij De Schommel, het monument op de plaats van de kleuterschool, waar indertijd 24 kinderen de dood vonden. Aangevuld met historische beelden. In de documentaire wordt het verhaal verteld door Kefah Allush.
Dat verhaal wordt ingekleurd door de interviews met ooggetuigen. De een overleefde het drama bij die school, de ander zat in de tram op het Stationsplein, waar vele doden vielen. Weer een ander was in het ziekenhuis op bezoek bij zijn vader, toen daar de vele gewonden werden binnengebracht en in de gangen gelegd. De Jager gebruikte rook- en lichteffecten bij de ruīne op het Kelfkensbos, om de sfeer van die middag in 1944 op te roepen. Hij interviewde de overlevenden in de nagemaakte schuilkelder in het Vrijheidsmuseum in Groesbeek, om hen mee te nemen, terug naar 1944. Indertijd immers moesten de mensen ook vaak naar de schuilkelder.- Kort voor het bombardement van 22 februari nog, tot het sein ‘veilig’ werd gegeven. Een kwartier later voltrok zich de ramp. Het waren indrukwekkende interviews, soms ook emotioneel, zegt De Jager: “Wat me opviel is dat de mensen indertijd vooral vooruit wilden kijken. Er was geen tijd voor verwerking. Bij een ramp nu staan er meteen allerlei hulpverleners klaar om de mensen op te vangen. Toen niet. Het was: ‘Mond dicht houden, we moeten door.’ Dat tijdens de interviews de emoties soms loskwamen is helemaal niet erg, alleen maar begrijpelijk.”
Uitzending
De tv-special ‘De middag van ‘44’ van de Evangelische Omroep (EO) werd donderdagavond 22 februari 2024 uitgezonden op NPO2.
De documentaire is te bekijken via NPO Start: https://npo.nl/start/video/de-middag-van-44
