Wat betekent vrijheid voor ons, en hoe behouden we haar? Het hele jaar door organiseert Vrijheid Regio Nijmegen evenementen over het thema vrijheid.



Wat betekent vrijheid voor ons, en hoe behouden we haar? Het hele jaar door organiseert Nijmegen in Vrijheid evenementen rondom diverse thema’s rondom het onderwerp vrijheid. 

Wat betekent vrijheid voor jou?

Vrijheid is niet  vanzelfsprekend 

Zondag 17 september 1944 landen tienduizenden parachutisten bij de bruggen over de rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem, terwijl grondtroepen oprukken vanaf Leopoldsburg. Doel van de geallieerde operatie Market Garden: een snelle opmars via deze route richting Hitler-Duitsland. Dat mislukt, de Arnhemse Rijnbrug blijft in Duitse handen. Niettemin worden grote delen van Limburg en Brabant bevrijd, net als het Rijk van Nijmegen. Van hieruit begint in februari 1945 alsnog het slotoffensief tegen het naziregime.

Deze website wordt in aanloop naar september aangevuld met programma-onderdelen en verdiepingsartikelen. Houd de website in de gaten voor de laatste aanpassingen.

NIJMEGEN HERDENKT OPERATIE MARKET GARDEN

Infocentrum WO2

Amerikaanse soldaten staken hier in canvasbootjes de rivier over om de Waalbrug en de spoorbrug vanaf de noordoever te veroveren. Er sneuvelden 48 militairen. Als eerbetoon aan hen is de brug uitgerust met 48 paren lichtmasten, die elke avond bij zonsopgang één voor één worden ontstoken in het tempo van een trage mars. Die wordt hier ook elke avond gehouden: de Sunset March.

De Oversteek

Op 20 september, toen Britse tanks de Waalbrug opreden richting Lent, werd de brug toch niet opgeblazen. Mogelijk door een haperend ontstekingsmechanisme, mogelijk op bevel van een Duitse generaal.

Rivierkazemat Lent

In september 2004, bij de herdenking zestig jaar later, schonk Thompsons weduwe zijn naam aan de brug. De felle kleuren zijn van later: ze symboliseren de overgang van Noord-Brabant (rood) naar Gelderland (groen)

Thompsonbrug

Vrijheidsmuseum Groesbeek

In 2014 werd er één op ware grootte nagebouwd. Militairen van de Amerikaanse 82ste divisie – dezelfde als toen – onthulden het glidermonument.

Kinderen willen het nog wel eens gebruiken als klimtoestel, tot ergernis van de initiatiefnemers: het is een monument.

Klein Amerika Groesbeek

De Lindenberg is een cultureel centrum in Nijmegen en heeft haar thuisbasis middenin het centrum van Nijmegen maar is in én voor de hele stad actief.

Wij geloven dat kunst en cultuur een onlosmakelijk onderdeel van de persoonlijke ontwikkeling van mensen is, en vinden dat iedereen de kans moet krijgen om daarmee in aanraking te komen.

In 2024 en 2025 herdenkt de stad 80 jaar bombardement én bevrijding. Wij herdenken mee met verschillende activiteiten die plaatsvinden in de Lindenberg.

Lindenberg Cultuurhuis

Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis (HvdNG) is de ontmoetingsplaats voor iedereen die iets wil weten of vertellen over de geschiedenis en het erfgoed van Nijmegen. Samen met de stad vertellen wij de verhalen van Nijmegen zonder vaste collectie, door telkens een ander onderdeel van de geschiedenis uit te lichten. Een kleine staf en groot aantal vrijwilligers geeft dit samen vorm.

Huis van de Nijmeegse Geschiedenis

Bunker Valkhofheuvel

De tekst op het gedenkteken: ‘Landingsterrein parachutisten en gliders bij de bevrijding van Overasselt op zondag 17 september 1944.’ De parachutisten waren Amerikanen en Polen, hier gedropt om de bruggen bij Grave over de Maas en die bij Heumen over het Maas-Waalkanaal in te nemen. Het monument werd in 1985 onthuld.

Bevrijdingsmonument Overasselt

Conrad Savy zwaait af als vredesambassadeur van Nijmegen

‘Een nieuwe herinnering aan onze opa’

Herdenken en vieren van 80 jaar Market Garden

80 jaar geleden, op 22 februari 1944, werd de binnenstad van Nijmegen compleet verwoest. Het bombardement kwam onverwacht en uit onverwachte hoek. Midden op de dag, net nadat het luchtalarm was afgelopen en veel mensen weer uit de schuilkelders kwamen.

Nog steeds komen er verhalen naar boven die we nog niet kenden. Verhalen over de vreselijke gebeurtenissen van die dag, maar ook over hoe mensen toch de kracht vonden om door te gaan.

Verhalen die verteld moeten worden voordat ze in de mist van het verleden verdwijnen. Omdat ze vertellen over overleven onder moeilijke omstandigheden en omdat ze - helaas - zeer actueel zijn. Ook in Nijmegen vangen we veel mensen op die op de vlucht zijn voor oorlog in hun thuisland en die hier een nieuw bestaan proberen op te bouwen.

Hun verhalen geven ons inzicht in hoe het geweest moet zijn voor onze stadsgenoten al die jaren geleden, toen de stad weer moest worden opgebouwd en levens moesten worden opgepakt. Hun verhalen illustreren ook de waarde van leven in vrede en vrijheid en het belang om deze manier van leven te beschermen. Vrijheid is niet vanzelfsprekend.

Daarom is het belangrijk dat wij aandacht blijven hebben voor de slachtoffers van oorlog en geweld, van toen én van nu. En om dat samen te doen, met alle Nijmegenaren. Alleen door met aandacht, compassie en tolerantie naar de ander te luisteren – of het verhaal zich nu 80 jaar geleden afspeelde of recenter – creëren wij een samenleving waarin iedereen van waarde is. Ik roep u van harte op om mee te doen.


Journaalfilm over de gevolgen van de geallieerde bombardementen van Enschede en Nijmegen. Met beelden van de brandende en verwoeste binnenstad, het puinruimen en de begrafenis van het onbekende slachtoffer. [Bron: Stichting Nijmegen Blijft in Beeld]

VERHALEN BOMBARDEMENT NIJMEGEN 1944

Expositie verlengd rond bombardement  

Bombardement onder grote belangstelling herdacht

Fotoverslag Brandgrenswandeling

Zondag 17 september 1944 landen tienduizenden parachutisten bij de bruggen over de rivieren en kanalen tussen de Belgische grens en Arnhem, terwijl grondtroepen oprukken vanaf Leopoldsburg. Doel van de geallieerde operatie Market Garden: een snelle opmars via deze route richting Hitler-Duitsland. Dat mislukt, de Arnhemse Rijnbrug blijft in Duitse handen. Niettemin worden grote delen van Limburg en Brabant bevrijd, net als het Rijk van Nijmegen. Van hieruit begint in februari 1945 alsnog het slotoffensief tegen het naziregime.

In september 2024 herdenken we in het Rijk van Nijmegen de gebeurtenissen van toen, leggen een link met het heden en vieren 80 jaar vrijheid.

Enkele hoogtepunten uit het programma:

Zondag 15 september

 in en rond het Vrijheidsmuseum
in Groesbeek, van 10.00 tot 17.00 uur. Hier start die dag ook de Euregio
Vrijheidswandeling.

 bij het Generaal Gavin-monument in Groesbeek, van 11.30 tot 12.00 uur.

 op Klein Amerika in Groesbeek, met voertuigen en uitrusting van met name het Britse leger uit de periode van Market Garden. De hele dag te bezoeken, in de ochtend is er ook een paradropping.

Kampement van de Pontoongroup ’40-’45

 op het eiland Veur-Lent bij Nijmegen, te bezoeken van 10.30 tot 17.00 uur. Om 12.00 uur Waalcrossing van de Pontoongroup met 26 boten en 200 re-enactors. Om 13.30 uur officiële herdenking van de 48 Amerikaanse militairen die op 20 september 1944 bij deze actie vielen.

Kampement van Pontoongroup ’40-‘45’,

 van 10.00 tot 19.30 uur. Om 14.57 uur opnieuw Waalcrossing, op hetzelfde tijdstip als de actie destijds.

 van het centrum naar het Vasim-terrein in Nijmegen. Start om 13.00 uur. Van 15.00 tot 22.00 uur Peace by Peace-festival op terrein van de Vasim. Dit wordt zondag 22 september voortgezet van 10.30 tot 18.00 uur.

, voor het grote publiek, over stadsbrug De Oversteek. Start om 19.36 uur op het Vasim-terrein.

PROGRAMMA OPERATIE MARKET GARDEN

Er zijn 48 lichtmasten op De Oversteek, als eerbetoon aan de 48 soldaten die de Waalcrossing op 20 september 1944 niet overleven. Elke avond bij zonsondergang springen ze één voor één aan, in langzaam tempo. Dagelijks loopt een veteraan mee: de Sunsetmarch. Ter herdenking, en als groet aan alle veteranen. Iedereen kan mee lopen.

Sunsetmarch

In 2024 en 2025 staan we uitgebreid stil bij onze bevrijding en de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog dan 80 jaar geleden. We staan stil bij het grote leed en de vele offers die daarvoor zijn gebracht en bij de waarde van vrijheid.

Het is belangrijk dat wij aandacht blijven hebben voor de slachtoffers van oorlog en geweld, van toen én van nu. Alleen door met aandacht, compassie en tolerantie naar de ander te luisteren – of het verhaal zich nu 80 jaar geleden afspeelde of recenter – creëren wij een samenleving waarin iedereen van waarde is.

Herdenking bombardement startpunt ’80 jaar Vrijheid’

In februari 2024 staat Nijmegen uitgebreid stil bij het bombardement van 22 februari 1944. Het vormt de start van het programma ’80 jaar Vrijheid’, dat loopt tot eind augustus 2025. Er zal regelmatig stilgestaan worden bij gebeurtenissen in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog, 1944 en 1945. 
Het programma ’80 jaar Vrijheid’ is niet alleen bedoeld om te herdenken, maar vooral om mensen actief te betrekken bij thema’s als ‘oorlog’ en ‘vrijheid’ - toen en nu - en bij te dragen aan de bewustwording van de waarden van vrijheid en democratie. De provincie Gelderland is initiatiefnemer van het programma ’80 jaar Vrijheid’. Het wordt omarmd door alle Gelderse regio’s: Rijk van Nijmegen, Rivierenland, Arnhem en omgeving, Achterhoek/ Liemers en Veluwe. 
In het Rijk van Nijmegen hebben de gemeenten Berg en Dal, Beuningen, Druten, Heumen, Nijmegen en Wijchen de handen ineengeslagen om het programma vorm te geven. Naast de herdenking van het 

bombardement op Nijmegen van 22 februari 1944

, zal er onder meer teruggeblikt worden op de operatie Market Garden in september 1944 en de frontlinieperiode (oktober 1944/april 1945), waarin deze regio onder vuur lag en een deel van de bevolking moest evacueren, de bevrijding en de wederopbouw.

Impressies van 'lichtherinnering' van Jaap van den Elzen. De werkelijke uitvoering kan hiervan afwijken.

80 JAAR VRIJHEID

'Sinti en Roma vertellen hun verhaal'


Vanaf donderdag 16 mei staat in het Vrijheidsmuseum de indrukwekkende tentoonstelling “De lange schaduw van het verleden”. Op die dag is het 80 jaar sinds de deportatie van 245 Sinti en Roma uit kamp Westerbork. Een collectief van Sinti en Roma heeft onder aanvoering van Lalla Weiss (1961) deze tentoonstelling samengesteld voor Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Ter gelegenheid van de 80-jarige herdenking is de tentoonstelling nu te zien in het Vrijheidsmuseum. Het collectief toont via persoonlijke verhalen, bijzondere afbeeldingen, muziekstukken, gedichten, audiovisuele fragmenten en onder meer historische voorwerpen, de complexe reis die de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in de afgelopen 80 jaar binnen de Sinti en Roma gemeenschap heeft afgelegd.

Sinti en Roma worden wereldwijd al eeuwenlang onderdrukt en vervolgd. Eeuwenlang gestigmatiseerd als ‘rondtrekkende dieven’ en ‘vagebonden’. Mensen ‘zonder enige vorm van zeden’. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden naar schatting van de Sinti en Roma gemeenschap meer dan 1 miljoen Sinti en Roma uit heel Europa door de nazi’s vermoord. Het is een geschiedenis die na de bevrijding snel in de vergetelheid raakte. De Europese bevolking was in 1945 in shock: velen konden of wilden niet luisteren naar het leed van de overlevenden. De stigmatisering bleef. De stereotyperingen verdwenen niet.

Ook veel Sinti en Roma zelf leefden decennialang in de lange schaduw van het verleden. De oorlog was ‘een ravijn van ellende en dood waar niemand in wilde kijken’. Verdriet, angst en schuldgevoelens verscheurden de mensen. Want waarom hadden juist zij het overleefd en anderen niet? En wie zei hen dat het niet weer kon gebeuren? De meeste vervolgingsslachtoffers konden uiteindelijk niets anders dan zwijgen. En hun familieleden en met name hun kinderen, worstelend met hun eigen identiteit, zwegen mee.

In de tentoonstelling komen de verhalen van het verleden aan het licht en wordt het zwijgen doorbroken. “De lange schaduw van het verleden” is te bezoeken vanaf donderdag 16 mei tot en met zondag 1 december 2024. 



Bron foto: Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Fotograaf Sake Elzinga

De lange schaduw van het verleden

De band tussen liefde en oorlog is intiem en al zo oud als de mensheid. Onder de dreiging van de dood worden het leven en ook de liefde veel intenser beleefd. De Tweede Wereldoorlog beïnvloedde het liefdesleven van een hele generatie mensen. Ze kregen - zoals altijd - vlinders in hun buik: in de schuilkelder, de onderduik, aan het front of doodgewoon op straat. De tentoonstelling ‘Liefde in Oorlogstijd’, van 5 juni 2024 tot en met 30 maart 2025, laat zien hoe mensen elkaar onder moeilijke omstandigheden vonden. En hoe gevoelens alles kunnen doorbreken. Want wat is ‘goed’ of ‘fout’ in de liefde?

In de tentoonstelling ‘Liefde in Oorlogstijd’ zien we de oorlog van zijn meest intieme, menselijke kant. Van een jongen die tijdens dwangarbeid in Duitsland zijn eerste vriendje ontmoette, tot een pas getrouwd stel dat Auschwitz overleefde, steeds weer op zoek naar een teken dat de ander nog leefde. Deze persoonlijke liefdesverhalen hadden vaak grote gevolgen, zoals: de reis van duizenden oorlogsbruiden van én naar Nederland, de minstens zovele kinderen die werden verwekt door een geallieerde of Duitse soldaat, de vervolging van homoseksuelen en de grootschalige betaalde liefde in de oorlogsjaren. Achter speciale gordijntjes kunnen volwassenen zelfs gluren naar verhalen over seks in oorlogstijd en vibrators uit de jaren 40 bewonderen.

Liefde in Oorlogstijd is een unieke expositie waarin de bezoeker wordt ondergedompeld in de sfeer van een knus straatje in de jaren 40 met aan weerszijden volledig historisch ingerichte ruimtes. Achter de ene deur zit een huiskamer, achter de andere deur een onderduikruimte of een café waar de bevrijding gevierd wordt. Dit maakt de expositie een avontuurlijke beleving voor jong en oud. De tentoonstelling Liefde in oorlogstijd is geïnspireerd door het gelijknamige boek van Steffie van den Oord, vanaf 4 juni 2024 in nieuwe druk verkrijgbaar.

Het Vrijheidsmuseum toont het hartstochtelijke verhaal van de liefde met unieke topstukken zoals bladmuziek, dagboeken, liefdesbrieven en trouwjurken. Een intieme expositie met nog nooit eerder getoond materiaal, die je hart sneller doet kloppen!

Liefde in oorlogstijd

Herdenken doet iedereen op zijn eigen manier. Thuis bij familie, bij een monument, zelf in gedachten of in groepsverband. Soms is een herdenking gebonden aan een fysieke locatie, zoals een oorlogsmonument of grafsteen op een begraafplaats, en soms is het eerder een ritueel. Bij de herdenking van de Waaloversteek in Nijmegen komt dit allemaal samen.



Op 20 september 2024 is het tachtig jaar geleden dat de Waaloversteek plaatsvond. Deze gewaagde actie van geallieerde troepen zorgde voor de bevrijding van Nijmegen, maar kon niet voorkomen dat Operatie Market Garden te veel vertraging opliep. De geallieerden hadden met de operatie alle grote rivieren over willen steken, maar kwamen uiteindelijk niet verder dan de Waal.



Dagelijks wordt dit verleden door Stichting Sunset March herdacht op een brug in Nijmegen, die treffend de naam ‘de Oversteek’ kreeg. Elke avond met zonsondergang loopt een ‘veteraan van de dag’ van zuid naar noord op de brug, eindigend bij het monument van de Waalcrossing. Op looptempo gaan de 48 lantaarnpalen op de brug aan, ter verwijzing naar het aantal gevallen geallieerden tijdens de Waaloversteek. Hiermee is de brug het grootste oorlogsmonument van Europa. Het is tien jaar geleden dat deze moderne manier van herdenken voor de eerste keer plaatsvond.



In deze expositie duikt het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis samen met Stichting Sunset March dieper in het verhaal van de oversteek en de verschillende manieren waarop zo’n historisch moment wordt herdacht. Van het maken van een kunstwerk op een brug, tot het delen van persoonlijke verhalen tijdens een Sunset March. Loop je mee?


Entree: gratis.

Expositie OverBruggen: 80 jaar Waaloversteek en 10 jaar Sunset March

‘Faces to Jonkerbos’: portretten bij de gedenkstenen van de militairen die hier begraven liggen. Op donderdag 19 september van 10.00 tot 11.00 uur is de officiële herdenking van de gevallenen.

Faces to Jonkerbos

Een parade, festival en clubnacht voor een boost voor de vrede

Op 21 en 22 september viert Nijmegen voor de 80ste keer de bevrijding van de stad met het evenement Peace by Peace. In een tijd waarin vrede kwetsbaar is, geven een parade, een festival en een clubnacht de generaties van nu twee dagen lang een boost voor de vrede. Een boost die in heel Nederland mag worden gevoeld.



Parade

Peace by Peace trapt op 21 september af met een muzikale parade. Iedereen die zijn stem wil laten horen is uitgenodigd om te dansen voor de vrede. Een bonte stoet zal die middag door het centrum van Nijmegen richting het festivalterrein bij trekken.

Festival

Op zaterdag 21 september op het festivalterrein bij de Vasim in Nijmegen zal, na de Parade, twee dagen lang het Peace by Peace Festival plaatsvinden. Op het festival onderstrepen optredens, theater, expo’s en talks het belang van vrede en vrijheid.

Clubnacht

Waar beter de vrijheid te vieren dan bij een knallend feest? Meerdere (nachtelijke) initiatieven bundelen de krachten voor een even sprankelend als divers nachtprogramma.



Blokkenschema




Freedom is not a given

Themes